iNFRACENTRAL.NL

Lelylijn

Innovatie Aanpak Lelylijn met:

1-De Blue Sky Index serendipty Generator

2- The Project Generator AI

( Technische, Organisatorische, Maatschappelijke en R&D )

3- Flits Ruilhandel met grote projecten

A- 1+2 versterken elkaar

B- 1+2 genereert ook serendipiteit door Blue Efficiency

C- 1+2 +B zorgt voor het "vinden" van budget voor 

het project Lelylijn ( 13,8 miljard ) via 3

Dit voorstel ligt bij Rijkswaterstaat en de RIC

De Lelylijn kan een Pilot zijn.

Lelylijn Innovatieve Planning

Met Jaarlijkse BSI Meting per maand

en Ruilhandel om budget

te "vinden" d.m.v. Serendipiteit

 (*) Serendipity rain => Can be personal, on organization, for the country, for the planet.see :(UN) serendipity Classes

 (**) UNSerendipity  => Can be personal, on organization, for the country, for the planet.see :(UN) serendipity Classes

Pas op de Drempelwaarden !!

Is DeepSeek een zwarte zwaan voor de Amerikaanse aandelenmarkt?

Uit FD: 30-01-2025

Er werd in West-Europa lang gedacht dat er enkel en alleen witte zwanen bestonden in de wereld, schrijft auteur en voormalig optiehandelaar Nassim Nicholas Taleb in de proloog van zijn New York Times-bestseller The Black Swan uit 2008. Het idee dat een zwaan alleen wit kon zijn, was ‘een onaantastbaar geloof, omdat het volledig bevestigd leek door empirisch bewijs’.

Dus toen Europese kolonisten in Australië aankwamen en daar zwarte zwanen zagen, was dat – in ieder geval voor ornithologen – een schokkende ontdekking. Volgens Taleb illustreert de anekdote ‘een ernstige beperking van ons leren op basis van observaties of ervaringen’, en daarmee ‘de kwetsbaarheid van onze kennis’. ( Dus de vraag is OBSERVEREN WE DE "REALITEIT" GOED ? Waarom niet en is er wat aan te doen ? )

Die beperkingen en kwetsbaarheid waren afgelopen week zichtbaar toen AI-aandelen en daaraan gerelateerde fondsen wereldwijd kelderden na de introductie van een nieuw model door het Chinese DeepSeek. De intrede van een concurrent van Amerikaanse kunstmatige intelligentie riep zo’n sterke marktreactie op, dat het doet vermoeden dat het om een zwartezwaangebeurtenis gaat. Een van de voorwaarden daarvoor is volgens Taleb dat de gebeurtenis een grote impact heeft. Zoals de 3% lagere opening van de Nasdaq afgelopen maandag. Een andere voorwaarde: dat de gebeurtenis achteraf goed verklaarbaar is.

.......

Ook Joe Davis, hoofdeconoom bij vermogensbeheerder Vanguard, wijst op de kleine foutmarge in de waarderingen van vooral Amerikaanse techaandelen. ‘Veel van die waardering rust op de cruciale aanname dat de vooraanstaande techfirma’s hun winsten kunnen vasthouden door een “concurrerende moat’”, schrijft hij in een reactie. Met moat doelt hij op een denkbeeldige slotgracht rond een bedrijf, in de vorm van technologische of economische superioriteit. ‘Of de nieuwe, opensource-AI nu het bestaande AI-ecosysteem openbreekt of niet, het is een belangrijke reminder voor een blijvende beleggingsles: markten kunnen de kans onderschatten dat een bestaand bedrijfsmodel wordt ontwricht door nieuwe spelers of economische veranderingen.’

( Opmerking: De Generator AI kan op elk computer draaien. Helemaal geen datacenters nodig, noch snelle Nviadia H100 chips. Er kan wel een netwerk gemaakt worden met computers die een bedrijf heeft ( een wide area data"center" )

Vijfentwintig jaar geleden
Het vermogen van de Amerikaanse AI-bedrijven om hun immens hoge waarderingen waar te maken, staat centraal in een deze week verschenen rapport van Deutsche Bank. Hoofdeconoom Jim Reid laat daarin de gelijkenissen met de situatie in de periode rond 2000 zien, toen de internetbubbel barstte.

Allereerst komt de huidige waardering van de techfondsen in de S&P 500 dicht in de buurt van toen. Daarvoor kijkt Reid naar de zogeheten CAPE-ratio, die de verhouding van de koers van het doorsnee S&P 500-aandeel ten opzichte van de gemiddelde ondernemingswinst over de voorbije tien jaar laat zien, om zo seizoenseffecten te neutraliseren. In 1999, vlak voordat de internetbubbel barstte, piekte die ratio op 44,2 punten. Afgelopen week stond zij op 35,7 punten. De concentratie van de vijf grootste bedrijven qua marktkapitalisatie in de S&P 500 is nu aanzienlijk hoger dan vijfentwintig jaar geleden.

Toch zijn er ook belangrijke verschillen, merkt Reid op in zijn rapport. De Magnificent 7-aandelen boeken op dit moment enorme miljardenwinsten. Over de laatste twaalf maanden kwamen ze gezamenlijk uit op $460 mrd, meer dan álle beursgenoteerde bedrijven in Frankrijk, Verenigd Koninkrijk en Duitsland bij elkaar. Beleggen in deze megacaps is daarmee ‘geen speculatief spel zoals veel aandelen in de jaren ’00 waren’, ( Opmerking dit wel zo? )schrijft Reid. Tegelijkertijd zijn de aandelen ‘zo dominant, dat hun koers- en winstontwikkeling heden ten dage waarschijnlijk belangrijker is voor de macro-economie ( opm: zijn ze wel goed voor de macro-economie of kan het veel beter ? ) dan die van de grote aandelen in 2000.’

Met andere woorden: als de AI-bubbel op de beurs leegloopt, dan kan dat doorwerken in de bredere economie. Een voorbeeld daarvan was afgelopen maandag al te zien. Naast AI-aandelen kregen ook energiebedrijven een klap door de zorgen over DeepSeek. Beleggers waren namelijk massaal ingestapt in deze sector omdat de datacenters die nodig zijn voor kunstmatige intelligentie grote energieverbruikers zijn.

Is DeepSeek daarmee een zwarte zwaan? Toch niet. Aan de belangrijkste voorwaarde van Taleb is niet voldaan, als je de ceo’s van techbedrijven mag geloven: het was helemaal geen verrassing dat er een (Chinese) concurrent opdook. ‘Dat is nu eenmaal de aard van hoe dit werkt, of het nu een Chinese concurrent is of niet’, klonk het bij Meta’s gesprek met analisten. Of in de woorden van ASML-ceo Christophe Fouquet, afgelopen woensdag: ‘Wen er maar aan, er zullen er meer komen.’ 

( Opmerking: achteraf kan je het uitleggen, toegeven of "je gezicht proberen te redden" maar een "Nerd" zie je nooit aankomen. )

Aanvulling:

De tegenhanger van de Black Swan Theory is de Blue Swan Theory

zie: www.projectman.blue

In 2014 dit de Blue Sky Index een tool om systematisch in voortschrijdende

tijd, op tijd, het totale onbekende te beheersen.

De Blue Swan Theory is om "de koe in de kont kijken" te voorkomen.

‘Chinese AI-onderzoekers komen hier allang niet meer om kennis op te halen’

Sandra OlsthoornJan Fred van Wijnen

In het kort
-Maarten de Rijke is een van de meest vooraanstaande AI-onderzoekers ter wereld.
-Hij waarschuwt dat Nederland minder makkelijk AI-talent kan aantrekken dan een paar jaar geleden.
Chinezen komen al lang niet meer om kennis op AI-gebied te halen.
-De gerenommeerde AI-hoogleraar Maarten de Rijke maakt zich zorgen over de positie van Nederland en Europa als ontwikkelcentra voor kunstmatige intelligentie. Hij zou graag zien dat verdwijnende overheidssubsidies in stand blijven. ‘Zo’n steunmaatregel voor kennisontwikkeling is vaak het argument voor een bedrijf om te zeggen: ja, dit moeten we nu doen.’

AI-hoogleraar Maarten de Rijke werd opgeleid als wiskundige en filosoof. Foto: Roger Cremers voor het FD

Maarten de Rijke, boegbeeld van de Nederlandse AI-wetenschap, heeft het allemaal meegemaakt. Eerst de pioniersjaren waarin kunstmatige intelligentie nog voor ‘science fiction’ werd uitgemaakt. Daarna de publieke angst, aangezwengeld door Twitterkoning Elon Musk, dat AI de mensheid zal uitmoorden. Toen de opkomst van harde zakenmannen als Sam Altman (OpenAI) en Satya Nadella (Microsoft) die de mensheid aan het Amerikaanse AI-infuus willen leggen.

En nu dan de shock van beleggers over het Chinese DeepSeek. Dit tot vorige week nog onbekende AI-chatprogramma lijkt de prestaties van de concurrentie te evenaren, maar dan voor een fractie van de ontwikkelingskosten, stroomverbruik en chipconsumptie. Ineens verdampt de zekerheid dat Nvidia elk jaar meer AI-chips zal leveren en ASML steeds meer chipmachines. En dat niet alleen: DeepSeek is gratis, waar de concurrentie abonnementen verkoopt. In een oogwenk verbrandde meer dan $1000 mrd aan beurswaarde.

‘Er valt nu meer te kiezen’, zegt De Rijke (63) droog. De AI-hoogleraar (specialiteit: informatie zoeken) aan de Universiteit van Amsterdam is opgeleid als wiskundige en filosoof. En of dat nu iets te maken heeft met die laatste studie of niet, hij neemt elke conversatie serieus. Wie hem vraagt hoe het gaat, krijgt niet zomaar ‘prima’ te horen. Je ziet hem enkele seconden denken over een serieus antwoord, waarna hij overigens nog steeds met ‘prima’ kan volstaan.

Daarom is het schrikken om hem nu, bij de liftdeuren van het nieuwe Amsterdamse AI-gebouw Lab42, te horen zeggen: ‘Niet zo goed. Onze dochter is net overleden.’

Hierover straks meer. Want er is een link met zijn AI-onderzoek.

De Rijke is ook directeur van het Innovation Center for Artificial Intelligence (ICAI), een organisatorisch spinnenweb van nu 54 Nederlandse onderzoeksgroepen die met het bedrijfsleven wetenschappelijk onderzoek verrichten op het gebied van AI. Maar al sloot hij voor het ICAI tientallen miljoenencontracten met bedrijven als Bosch, Qualcomm, Elsevier, Ahold Delhaize en TomTom, nooit voelde hij zich helemaal thuis in de wereld van het kapitaal. Met het verdriet van techbeleggers heeft hij weinig op.

‘Ik heb grote moeite met grote maatschappelijke verschillen’, zegt hij. ‘Of het nou financiële verschillen zijn, kennisverschillen of machtsverschillen.’ Daarom zit De Rijke ook nog in Amsterdam. Want met zijn wetenschappelijke staat van dienst had hij allang in Silicon Valley kunnen werken.

Met minder meer doen  ( Opmerking: Dit is precies wat Generator-AI doet )
Maar dat is niet de beste omgeving voor iemand die moeite heeft met luidruchtige techtycoons en politici. Terwijl De Rijke koffie inschenkt in kringloopbekertjes op de vierde verdieping van Lab42 op het Amsterdamse Science Park: ‘Amerika wil nu ineens $500 mrd uitgeven om de beste AI-natie te worden. Het lijkt alsof je steeds harder moet roepen om succes te hebben. Zullen wij dan maar zeggen dat we $501 mrd willen spenderen?’ Het lijkt hem beter, legt hij uit, om slimmer te zijn met wat lichter technisch geschut. Precies wat de Chinese programmeurs van DeepSeek hebben gedaan.

Wat, zo luidt onze hoofdvraag, stelt Nederland nog voor in een AI-landschap waar titanen met diepe zakken de dienst uitmaken? Niet onbelangrijk: we spreken hem twee keer. De eerste keer, als hij deze vraag beantwoordt, is ruim een week vóór het nieuws dat DeepSeek met minimale middelen een concurrent van OpenAI heeft gecreëerd.

‘Verschillende partijen worden inventiever. Meer doen met minder data.’ Hij spreekt in korte zinnen, leunend tegen de muur van zijn kleine werkkamer. ‘Meer rekenwerk voor elkaar krijgen zonder een nóg groter computerpark aan te leggen. Bij OpenAI zit bij mij altijd flink wat twijfel. Het is toch heel veel hype.’

Maar juist in 2025 wordt AI eindelijk slimmer dan de mens, houden we de wiskundige en filosoof De Rijke voor. Dit is het jaar van de Kunstmatige Algemene Intelligentie of AGI, zoals de Amerikaanse techreuzen claimen: de computer die zelf menselijke taken leert waarvoor hij niet door mensen is getraind. Een droom of een nachtmerrie, afhankelijk van je kijk op het leven en je baan.

‘Daarom heb ik mijn twijfels. Je ziet de AI-modellen wel groeien. Ook bij de Chinezen zie je een enorme sprong voorwaarts, met minder rekenwerk en minder krachtige processoren. Maar alle programma’s blijven gebaseerd op het leren van rijtjes van observaties ( Opmerking: Maar Observeren wij wel goed zie bovenstaande artikel ), of dat nou woorden zijn of metingen.’ En dat is niet hetzelfde als menselijke intelligentie, bedoelt hij.

Maarten de Rijke heeft naar eigen zeggen veel moeite met grote maatschappelijke verschillen. ( Opmerking: Dit www.infracentral.nl juist veranderen met de www.wtp,one erbij ) Dat is een van de redenen dat hij in Amsterdam werkt en niet in Silicon Valley. Foto: Roger Cremers voor het FD

Chinezen komen geen informatie meer halen
Pijnpunt voor Nederland is niet alleen het gebrek aan Europese datacenters vol AI-chips van Nvidia. Al moeten die er zeker ook komen, ‘en snel’. Gebrek aan bekwame AI-specialisten, waarschuwt De Rijke, kan snel de tweede achilleshiel worden. ‘Een gezond innovatielandschap vraagt om veel en goed opgeleid talent.’

Een paar jaar lang profiteerde Nederland van het strengere Amerikaanse immigratiebeleid voor met name Chinees en Iraans talent. Dat wordt in de Verenigde Staten al langer gezien als verlengstuk van het eigen regime, en Chinezen en Iraniërs dus als industriële spionnen die kennis komen stelen. Maar nu, vreest De Rijke, slaat ook hier de angst voor spionage door.

‘In het begin was het een vrije doorgang’, zegt hij. ‘Als hier een buitenlander kwam studeren, ging die daarna vaak door naar Noord-Amerika. Ook studenten uit China, Iran of Rusland. Dat werd ineens problematisch door het negatieve immigratiebeleid in de VS. Daardoor bleven ze hier. Zo heb ik bijvoorbeeld een hele gemeenschap aan Iraanse wetenschappers in Amsterdam zien ontstaan, die hier na hun studie verder gingen met hun leven. Net zo ging het bij de Chinezen. Bij de Russen ook wel, maar dat waren altijd al kleinere aantallen. Ze landden niet alleen in Amsterdam, ook in Eindhoven.’

Nu ook Nederland strenger wordt, bijvoorbeeld door grondige toetsing door veiligheidsdiensten te eisen op mogelijke banden met een regime, droogt deze aanvoer op. De gevolgen daarvan zijn nauwelijks te overschatten, volgens De Rijke. ‘Ik ken niet de aantallen voor heel Nederland, maar zelf heb ik tot nu toe zo’n zeventig promovendi begeleid. Daar zaten veel Chinezen en Iraniërs bij.’

Bovendien is het idee achterhaald, vindt hij, dat Chinezen hier komen om kennis op te halen die in China niet bestaat. Integendeel, de Chinese dominantie in AI is nergens zo evident als in de wetenschappelijke wereld. In zijn vakgebied, het vinden van informatie en het maken van algoritmes voor aanbevelingen (bijvoorbeeld voor het boodschappenmandje van de supermarkt-app), ‘heeft zo’n 70% tot 80% van de publicaties inmiddels een Chinese co-auteur.’

Zijn boodschap voor de politiek: ‘Tien jaar geleden kwamen Chinezen hier vooral om te leren, nu kunnen landen buiten China bijna niet meer zonder Chinees talent.’

AI voor voorspellen epileptische aanval ( Opmerking: je moet niet voorspelllen maar voorkomen gebruik de Blue Sky Index )
Als het open source Chinese chatprogramma DeepSeek tot iets goeds leidt, hoopt hij, is het minder afhankelijk van gesloten Amerikaanse technologie ‘en het besef dat je met open innovatie en relatief beperkte middelen serieus mee kunt doen in de internationale AI-race’. Want, zegt hij, ‘het gaat wel om heel belangrijke technologie die straks in al onze apparaten en maatschappelijke processen zit.’

Binnenkort wordt het keuzemenu zelfs uitgebreid, vermoedt hij: ‘Het Chinese taalmodel Kimi is ook gratis en open source en lijkt DeepSeek op een aantal punten inmiddels te verslaan.’

Zelf hoopt hij vurig dat hij een AI-programma kan ontwikkelen dat epileptische aanvallen kan zien aankomen. Want dit werd zijn 27-jarige dochter Emma fataal. Op de tweede verdieping van haar studentenhuis kreeg ze op 24 november 2024 een aanval die ze niet voelde aankomen, en die door de mensen om haar heen niet op tijd werd herkend.

‘Het is mijn vurige hoop’, zegt De Rijke, ‘dat we met AI betere voorspellers kunnen maken van een aanstaande aanval. Zodat het voor anderen niet te laat hoeft te zijn.’

Sinds eind vorig jaar probeert hij met zijn vrouw de brokstukken van het leven weer bij elkaar te rapen. Vaste rituelen helpen daarbij. Hij noemt ze ‘afscheidsrituelen’. Hij draagt de kleurige sjaal van zijn dochter, zijn vrouw ontbijt ’s ochtends met haar bord en bestek, hij groet Emma elke keer als hij langs het crematorium fietst, zij zingt voor hun dochter.

‘Gisteren was haar verjaardag’, zegt hij, met bewonderenswaardige beheersing. ‘We zijn samen gaan eten in het kleine Japanse restaurantje Ishii in Amstelveen, waar onze dochter heel graag kwam.’ Ze aten ‘comfort noodles’, zoals zij altijd deed.

En ze hebben in haar naam een fonds opgericht voor steun aan het epilepsie-onderzoek. Bij de Epilepsie Stichting is hiervoor al €21.000 binnengekomen, van ruim 350 mensen en organisaties.

Minder wetenschappelijk onderzoek voor bedrijven

Opmerking: We kunnen een Blue Deal sluiten? 
Mogelijk staat ook het Nederlandse AI-onderzoek aan de universiteiten op een keerpunt. Na bijna zeven jaar waarin het door bedrijven en overheden gefinancierde onderzoek explodeerde, tikt de teller van nieuwe ICAI-onderzoeksgroepen sinds een jaar trager. Defensie financiert dit jaar een nieuw lab, zoals de kleine groepjes promovendi worden genoemd, er komt een nieuw lab op het raakvlak van AI en gezondheidszorg, en er zijn wat prille initiatieven rond AI en hightech. En dat is het zo ongeveer. Een schril contrast met de vijf tot tien nieuwe labs die voor 2024 jaarlijks werden gelanceerd.

‘Sinds begin 2024 is de groei enorm vertraagd’, zegt De Rijke. De oorzaak is duidelijk: het wegvallen van de RVO-overheidssubsidie vorig jaar. ‘Hoe je het ook wendt of keert, als je op een investering in kennisontwikkeling 25% subsidie krijgt, is dat vaak het argument dat je in een bedrijf intern nodig hebt om te zeggen: ja, dit moeten we nu doen.’ Die financiële impuls is verdwenen en bedrijven lijken minder snel bereid om miljoenen te investeren in fundamenteel AI-onderzoek.

Dat is problematisch, vindt De Rijke, niet alleen omdat het Nederland op achterstand zet in de mondiale AI-race, maar ook omdat het fundamentele kennisontwikkeling in gevaar brengt. ‘Bedrijven gaan vaker voor kant-en-klare oplossingen en halen consultants in huis die bestaande AI-modellen implementeren. Maar dat betekent ook dat er minder nieuwe kennis wordt ontwikkeld en gedeeld.’

In een wetenschappelijk lab worden ontdekkingen — nieuwe algoritmes, verbeterde methodes — gepubliceerd en toegankelijk gemaakt voor anderen. ‘Dat is precies wat wetenschappelijk onderzoek onderscheidt van gesloten bedrijfslabs’, zegt De Rijke. ‘Je bouwt samen aan iets waar de hele sector en uiteindelijk de hele maatschappij van profiteert.’

Nu bedrijven minder academische AI-labs financieren, dreigt die kennis steeds vaker binnen bedrijfsmuren te blijven. ‘Dat zie je al bij sommige AI-reuzen: ze publiceren minder, houden hun innovaties binnen de eigen muren en verleggen de focus naar patenten.’ Dit betekent dat niet alleen universiteiten, maar ook kleinere bedrijven en start-ups minder toegang krijgen tot de nieuwste ontwikkelingen. ‘Op korte termijn lijkt het efficiënt om AI-oplossingen in te kopen. Maar op lange termijn leidt het tot een kennisafhankelijkheid van een paar grote spelers.’

De Rijke ziet dat de snelle dynamiek van het bedrijfsleven niet altijd strookt met het ritme van wetenschappelijk onderzoek. ‘Een promovendus werkt vier jaar lang aan een vraagstuk. Maar bedrijven willen steeds vaker oplossingen die binnen drie tot zes maanden resultaat opleveren.’ Foto: Roger Cremers voor het FD

Binnen drie tot zes maanden resultaat

Opmerking: Ook hier kunnen Blue Deals gesloten worden 
Een mogelijke verklaring voor de mindere belangstelling voor de ICAI-labs lijkt ook dat de snelle dynamiek van het bedrijfsleven niet altijd strookt met het ritme van wetenschappelijk onderzoek. ‘Een promovendus werkt vier jaar lang aan een vraagstuk. Maar bedrijven willen steeds vaker oplossingen die binnen drie tot zes maanden resultaat opleveren.’ Soms lukt het om die spanningen te overbruggen, bijvoorbeeld door afstudeerders op kortere trajecten te zetten, begeleid door promovendi. ‘Maar vaak kiezen bedrijven dan toch voor consultants. En daarmee verliezen ze op termijn de toegang tot de nieuwste wetenschappelijke inzichten.’

De Rijke ziet een verschuiving: waar bedrijven afhaken, stappen overheidsinstellingen juist vaker in. Defensie financiert bijvoorbeeld een nieuw AI-lab en nog net voor de jaarwisseling is een nieuw lab rond AI en de open overheid gelanceerd. ‘Dat is een interessante en waardevolle ontwikkeling, maar het is iets anders dan een breed gedragen AI-strategie voor Nederland.’

Voor fundamenteel onderzoek is het volgens hem cruciaal dat er ruimte blijft voor initiatieven die organisch voortkomen uit de praktijk. ‘Dat was het mooie aan de vroegere regeling: als een groep bedrijven en onderzoekers een belangrijk vraagstuk zag, konden ze daar financiering voor aanvragen. Nu zijn die middelen ondergebracht bij topsectoren en die hebben strakke agenda’s. Onderzoek moet in een strak afgebakend straatje passen om geld te kunnen krijgen. Dat schrikt bedrijven af, dat remt innovatie.’

En dus schuift Nederland verder naar de zijlijn van de internationale AI-wedloop. ‘We zien de kloof met Amerika en China groeien’, zegt De Rijke. ‘Tien jaar geleden kwamen Chinese onderzoekers hier nog om te leren. Nu zijn ze onmisbaar geworden in de wetenschappelijke wereld.’ Als Nederland niet investeert in een eigen Nederlands en Europees AI-ecosysteem, waarschuwt hij, ‘zullen we op een gegeven moment alleen nog maar toeschouwer van gesloten technologie zijn.’

Cv
1961 Geboren in Vlissingen 2004 Hoogleraar Informatie en het Internet, UvA 2017 Lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) 2017 Tony Kent Strix Award, onderscheiding voor bijzondere bijdragen aan het vakgebied van Information Retrieval 2018 Directeur Innovation Center for Artificial Intelligence 2018 Universiteitshoogleraar AI and Information Retrieval, UvA 2024 Fellow (eretitel) Association for Computing Machinery (ACM)

Lees het volledige artikel: https://fd.nl/tech-en-innovatie/1544121/chinese-ai-onderzoekers-komen-hier-allang-niet-meer-om-kennis-op-te-halen

DeepSeek geeft hoop: Europa kán nog meedoen in oplaaiende AI-wedloop

+Leeslijst

commentaar

Kunstmatige intelligentie

• Gepubliceerd op1 februari 2025

• Leestijd2 minuten

LuisterenOpen 'luister naar artikel'Leeslijst

Dit is het dagelijksecommentaarvan NRC. Het bevat meningen, interpretaties en keuzes. Ze worden geschreven door eengroep redacteuren, geselecteerd door de hoofdredacteur. In de commentaren laat NRC zien waarhet voor staat. Commentaren bieden de lezer een handvat, een invalshoek, het is ‘eerste hulp’ bij het nieuws van de dag.

Kunstmatige intelligentie is een scale game, een spel dat draait om schaalgrootte: meer data, meer rekenkracht, meer geld om AI-modellen te trainen, meer energie om de datacenters van stroom te voorzien. Dat was, tot deze week, de breedgedeelde opvatting over artificiële intelligentie (AI). De aankondiging vorige week door de nieuwe regering-Trump van Stargate, een enorme investering in ‘superintelligente AI’, zette dat extra kracht bij. Met 500 miljard dollar en een ongekende uitbreiding van data- en energiecapaciteit zet de VS vol in op schaalgrootte. Maar toen was daar ineens DeepSeek. ( Opmerking: Voor Infracentral is dit Serendipiteit )

Een nieuwe versie van dit Chinese AI-model, strategisch gelanceerd op de dag van Trumps inauguratie, blijkt op cruciale indicatoren beter te presteren dan de grootste, duurste modellen van Amerikaanse concurrenten zoals OpenAI’s ChatGPT en Anthropic’s Claude. Het leidde tot een schokgolf: nooit eerder verloor een bedrijf zoveel beurswaarde op één dag als AI-chipmaker Nvidia, bijna 600 miljard dollar.

Wat dit op termijn betekent voor techbedrijven, is ongewis. Schaal blijft hoe dan ook een factor van belang in AI-ontwikkeling. ( Opmerking: Dit is een aanname van NRC ) Maar DeepSeek toont in elk geval aan dat er ook andere manieren zijn om de AI-wedloop te winnen: met veel minder rekenkracht, met veel minder investeringen, met een open source-aanpak in plaats van een gesloten aanpak zoals (het zeer misleidend genoemde) OpenAI. Efficiëntie, slimheid en samenwerking in plaats van alleen schaal.  ( Opmerking: Heel goed NRC !! )

De rimpeleffecten hiervan kunnen aanzienlijk zijn. Voor de monopoliemacht van techreuzen zoals Google en Meta bijvoorbeeld. Voor het bouwen van zoekmachines en sociale netwerken moet je enorm investeren. Maar als je eenmaal een zoekmachine hebt, kost elke extra zoekopdracht bijna niets. Dit, samen met het feit dat veel webtechnologieën beter werken als veel mensen ze gebruiken (zogetehen netwerk-effecten), zorgt ervoor dat er vaak maar één grote winnaar overblijft. DeepSeek laat zien dat die dynamiek niet per se geldt voor AI.  ( Opmerking: Ook niet voor zoekmachines , die vanzelf minder belangrijk worden met de opkomst van AI)

Het is te hopen dat dit Europa eindelijk wakker schudt. Ook het oude continent, tot nu toe vrijwel nergens te bekennen in de AI-race, kan nog meedoen om de knikkers. ( Opmerking: Sterker nog we doen mee via Infracentral )  En er staat met AI veel op het spel: de toekomst van werk, de snelheid van innovatie en wetenschappelijke doorbraken, maar ook geopolitieke invloed. ( Opmerking: Met Flits Ruilhandel is geopolitiek verleden tijd )  DeepSeek biedt hoop dat ook Europese bedrijven nog kans maken om serieus mee te doen. Maar dat moet dan wel nú gaan gebeuren. ( Opmerking: Infracentral WAS al in 1996 begonnen !!! toen niemand van AI had gehoord)

Wat dat betreft laat het nieuwe ‘concurrentiekompas’ van de Europese Commissie in elk geval zien dat zij de urgentie van dit vraagstuk inziet. Op die nieuwe Europese innovatiekoers, woensdag aangekondigd door Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, is veel aan te merken, maar er staan op zich zinnige ideeën en investeringsplannen in voor het versnellen van vernieuwing en het verminderen van regeldruk. Dat roept wel prangende vragen op, niet in de minste plaats over AI. In de VS gaan de grote AI-investeringen gepaard met het afschaffen van ethische richtlijnen. Die route moet Europa niet op. ( Opmerking: De Ethiek wordt geborgd door de Blue Sky Index, Daat gaat iedereen merken ook de VS, Rusland, China, India, Afrika ....alle landen en hun leiders )

Als kunstmatige intelligentie niet alleen draait om schaal, ontstaat er meer ruimte voor diverse smaken AI. ( Opmerking: Techinsche AI, Organisatorische AI, Maatschappelijke AI, Health/Rejuvenation AI, Safety AI , R&D AI ... ) Europese kunstmatige intelligentie kan zich dan onderscheiden door vanaf het eerste moment wél ethische vangrails in te bouwen, over bijvoorbeeld verantwoord toepassingen op de werkvloer, ethisch datagebruik, lager energieverbruik, eerlijker verdeling van de opbrengsten, en meer.  ( Opmerking: Zit allemaal in Infracentral en de WTP )

Dat is niet makkelijk. ( Opmerking: Jawel hoor, is nu gemakkelijk met de Blue Sky Index en de Generator AI )  De ontwikkeling van ethische Europese AI zal de komende tijd een extreem precaire balanceeroefening vergen tussen aan de ene kant voldoende innovatie- en experimenteerruimte, en aan de andere kant het bewaken van maatschappelijke kaders. Europa heeft geen andere keus dan het ontwikkelen van een eigen, Europese smaak AI die de concurrentie aankan. ( OpmerkingL Gaan we allemaal bouwen in Nederland )

Bij de inauguratie van president Trump, met tech-topmannen op ereplekken, was helder zichtbaar hoe Big Tech er aanschuurt tegen Trumps politieke agenda. Amerikaanse super-AI hoeft bepaald geen goed nieuws te zijn voor democratie en persoonlijke vrijheid in Europa. Ook over het Chinese smaakje van AI past geen enkele naïviteit. DeepSeek weigert

( Opmerking: Dit is maar tijdelijk ... maar we moeten niet teveel zeuren over het verleden maar samenwerken aan een mooie toekomst waar alles nog leeft ) Zie "Brief aan de Koning" Volg link )

bijvoorbeeld antwoord te geven op vragen over gevoelige Chinese politieke onderwerpen.

Zonder stevige eigen AI-ontwikkeling maakt Europa zich volledig afhankelijk van de technologie én het ethische kompas van andere machtsblokken. Dat is een enorm, om niet te zeggen existentiëel, risico voor de strategische autonomie en vrijheid van de EU. Het plotse succes van DeepSeek laat zien dat Europa niet alleen mee kán doen aan de AI-race, maar ook mee móét doen om een democratische toekomst veilig te stellen waarin Europese waarden mee blijven tellen. ( Opmerking: Amen !  )